MATEMATİĞE DAMGASINI VURAN TÜRK
14 ile Bölünebilme Kuralı (Deynek 14’lüsü )
Daha önce Matematikte "7,12 ve 13 ile bölünebilme formüllerini"
bulan,Denizli Acıpayam Anadolu Lisesi Matematik Öğretmeni Ethem Deynek,
bu kez de 14 ile Bölünebilme formülünü buldu.
Deynek, yeni geliştirdiği formüle "Deynek 14’lüsü" adını verdiğini
söyledi. Bilinen 14 ile bölünebilme kuralının “2 ve 7 ile tam bölünen
sayılar 14 ile de tam bölünür” şeklinde olduğunu, şimdiye kadar
kullanılan bu kuralının 14 ile tam bölünen sayılarda kullanıldığını
söyledi.
Deynek, ” bir sayının 14 ile bölümünden kalan sayı
nasıl bulunacak ve bu kalan sayı kaç olacak? 1 mi, 2mi, 3 mü, 4 mü ...12
mi, yoksa 13 mü? İşte şimdiye kadar kullanılan mevcut 14 ile
bölünebilme formülü bu soruya cevap veremiyordu.” Deynek 14’lüsü”
formülü ile artık bu sorun çözülecek.Bir sayının 14 ile bölümünden elde
edilen kalan rahatlıkla bulunabilecek.” Şeklinde ifade etti.
Matematik alanında yeni formüller bulabilmenin güç olmasına
rağmen,geride bıraktığımız yıllarda 4 tane formül bulmanın mutluluğunu
yaşadığını, Türk matematikçilerin ismini tüm dünyaya duyurabilmenin tek
gayesi olduğunu söyleyen Deynek; önümüzdeki süreçte yeni formül
buluşlarının devamının geleceğinin de müjdesini verdi.
Deynek, 14 ile Bölünebilme Formülünü şöyle açıkladı:
“abcdefg ” sayısının 14 ile bölünüp bölünemediğini saptamak için aşağıdaki yöntem uygulanır.
Sağdan başlanarak birler basamağındaki rakamın üzerine 1 yazıldıktan
sonra geriye kalan diğer basamaklardaki rakamlar üzerine de sağdan sola
doğru sırasıyla “4,2,8” rakamları yazılır ve yine sağdan başlanarak
sayının rakamları +, -, + , - , ... şeklinde işaretlenir.
+ ─ + ─ + ─ +
8 2 4 8 2 4 1
a b c d e f g
Yukarıdaki tabloya göre; aşağıdaki matematiksel işlem yapılır.
1.g ─ 4.f + 2.e ─8.d + 4.c ─ 2.b + 8.a işleminin sonucu 0 veya 14 ün katı ise abcdefg sayısı 14 ile tam bölünebilir.
Eğer sonuç 0 veya 14 ün katı değilse, sayı 14 ile tam bölünmüyor
demektir. Kalanı bulabilmek için çıkan sonucun (mod 14) deki değeri
kalanı verir.
Yukarıda verilen 14 ile bölünebilme kuralına “DEYNEK 14’ lüsü” denir.
Örnek 1: 682545 sayısını inceleyelim
─ + ─ + ─ +
2 4 8 2 4 1
6 8 2 5 4 5
1.5─4.4 + 2.5─8.2 + 4.8─2.6
= 5-16+10-16+32-12
= 3
682545 sayısı 14 ile tam bölünemez. 682545 sayısı 14 ile bölündüğünde 3 kalanını verir.
Örnek 2: 4555852 sayısını inceleyelim
+ ─ + ─ + ─ +
8 2 4 8 2 4 1
4 5 5 5 8 5 2
1.2-4.5+2.8-8.5+4.5-2.5+8.4
=2-20+16-40+20-10+32
=0
Sonuç 0 çıktığı için 4555852 sayısı 14 ile tam bölünür.
Örnek 3: 52143917 sayısını inceleyelim
─ + ─ + ─ + ─ +
4 8 2 4 8 2 4 1
5 2 1 4 3 9 1 7
1.7-4.1+2.9-8.3+4.4-2.1+8.2-4.5
=7-4+18-24+16-2+16-20
=7
52143917 sayısı 14 ile tam bölünmez.52143917 sayısı 14 ile bölündüğünde 7 kalanını verir.
/alıntıdır ... /
